afb. Fotopersbureau Het Zuiden (BM), 4 juni 1954
De oude binnenstad van 's-Hertogenbosch kent tientallen namen van verdwenen straten en steegjes. Straatnamen verdwijnen doordat straten en soms hele wijken worden gesloopt. Suikerstraat, Peterseliestraatje, Achter Tafeltjeront, Ruilebuil, After den Witten Hont zijn voorbeelden van verdwenen straten die in de gesloopte Tolbrugwijk ('de Pijp') lagen. Straatnamen verdwijnen ook doordat er andere namen voor bestaande straten gebruikt worden. Een aardig voorbeeld van deze tweede categorie is de straat 'Achter het Stadhuis'. De oudst bekende naam van deze nog steeds bestaande straat is 'De straet daer men gaet naer den ouden Raethuyse' Het oude raadhuis stond op het achterterrein van het huidige stadhuis, aan de buitenzijde van de eerste stadsmuur. Nadat het raadhuis in 1366 naar de Markt was verplaatst, ontstond de noodzaak tot de toevoeging 'oud' voor het gebouw op het achtererf. De straatnaam moet na de verhuizing van het raad: huis zijn ontstaan. De straat is ooit 'Zijle' genoemd Dat heeft te maken met de Binnendieze, die in de middeleeuwen daar ter plekke overal aanwezig was. Een zijl is namelijk een afloop van water, of ook wel een uitwateringssluis. Ook de Wolvenhoek, Achter het Wild Varken en Achter het Verguld Harnas hebben ooit 'Zijle' geheten. In de 16e eeuw heette de straat Achter het Stadhuis 'Het Hof, naar huizen van meerdere adellijke families die er woonden. In de 17e eeuw kreeg de straat de naam 'Jericho' en ook wel 'Portugeezenstraet', omdat er toen veel joden woonden. |
De oudst bekende naam van deze straat is 'Achter het Oud-Raadhuis'. Het oude raadhuis stond op het achterterrein van het huidige stadhuis, aan de buitenzijde van de eerste stadsmuur. Nadat het raadhuis in 1366 naar de Markt was verplaatst ontstond de noodzaak tot de toevoeging 'oud' voor het gebouw op het achtererf. De straatnaam moet na de verhuizing van het raadhuis zijn ontstaan. Over de Binnendieze werden na de ontmanteling van de stadsmuur in het midden van de 14de eeuw meerdere bruggen aangelegd. De bebouwing aan en over het water is hier in het begin van de 16de eeuw ontstaan op de achtererven van de Markt en Schapenmarkt. De zetting van 1552/'53 vermeldt 9 personen, die echter niet nader gelokaliseerd | 345 |
kunnen worden. Via poorten, die van de 'Gouden Leeuw' en de 'Peymanspoort' of 'Kathovenschepoort', konden de panden aan de Markt en de Schapenmarkt aan de achterzijde ontsloten worden. Op de achterterreinen zijn daarna bedrijfsgebouwen en woonhuizen gebouwd. Door nieuwbouw in de 20ste eeuw is het grootste deel van de oude bebouwing verdwenen. Slechts één pand nummer 11, gelegen op het achtererf van Schapenmarkt 12 dateert nog uit de 17de eeuw. De reconstructies zijn vooral gebaseerd op tekeningen uit de bouwdossiers en de kadastrale minuut. Op het terrein achter het oude raadhuis wordt in de 16de en 17de eeuw nieuwe huisvesting voor het stadsbestuur gerealiseerd. Aansluitend aan de grote verbouwing van het gedeelte aan de Markt van 1529-1533 wordt op het achtererf achter het oude raadhuis een nieuwe kamer en een verbindingsgalerij tussen beide panden gebouwd. Deze bouwwerken zullen bescheiden van afmetingen zijn geweest. Omvangrijker en rijker is het nieuwe griffiegebouw dat op het achtererf ter plaatse van de oude griffie gebouwd wordt in de jaren 1562/'63. Het ontwerp is van de Bossche bouwmeester Marcus Aelbertss. Bij de bouw is de bekende Amsterdamse steenhouwer Joost Bilhamer betrokken geweest. Het gebouw met zijn unieke natuurstenen kruisvensters is nog grotendeels in zijn originele staat aanwezig. In de loop van de 16de eeuw worden tal van reparaties en aanpassingen aan het gebouw gedaan, die hier niet afzonderlijk besproken worden. | 346 |
ACHTER HET STADHUIS. In de 16e eeuw "Het Hof" genoemd, naar meerdere adelijke huizingen, die er lagen. Zie ook onder Zijle. In de 17e eeuw, omdat er toen veel Israëlieten woonden, heette deze straat "Jericho" en "De Portugeezenstraat". De oudste benaming is echter wel: "De straet, daer men gaet naer den ouden Raethuyse". | 77 |
PEYMANSPOORTJE. Straatje Achter het Stadhuis, tusschen perc. 1362 en 1363. | 81 |
PORTUGEEZENSTRAAT. Tijdelijke naam voor Achter het Stadhuis. | 82 |
De oudste benaming van 'Achter het Stadhuis' is wel 'De straet daer men gaet naer den ouden Raethuyse'. In de 16e eeuw heette het daar 'Het Hof', in de 17de 'Jericho' en ook wel Portugezenstraat: er woonden toen veel Joden. De straat is, in verband met de aanwezigheid van de Diest die daar nog altijd onderdoor stroomt, ook ooit 'Zijle' genoemd, een woord dat verband hield met de water-huishouding. Het straatje tussen de huizen genummerd 4 en 6 was voorheen een sluipgang van of naar de schuilkerk die achter het huis 'De Wildeman' in de Verwerstraat gestaan heeft. | 20 |
De eerstgenoemde dezer straten ontleent haren naam aan het huis, dat aan den hoek der Schapenmarkt en de straat, geheeten Achter het Verguld Harnas, staat en van ouds het het Verguld Harnas heette. In eene Bossche Schepenakte van 1518 wordt het gezegd te staan apud portam nostrae dominae; van die poort is ook sprake in eene Bossche Schepenacte van 1500, want daarin wordt gezegd, dat een huis en erf sitae sunt in Buscoducis in vico Selliparorum prope portam, olim dictam Onse Vrouwenpoert. inter hereditatem Baudewini die Becker ex uno et inter communem Diesam, ibidem fluentem, ex alio, quam domum et aream Johannes van den Hove erga Willem Toelinc acquiserat en die nu werden toebedeeld aan Wouter, zoon van Jan van den Hove en Johanna, de dochter van Wouter Pijnappel. In eene Bossche Schepenakte van 1584 heet deze poort porta Judeorum, daar toch daarin vermeld wordt dat Henrick Heeren Goossenzoon een huis verkoopt staande juxta portam Judeorum.
De Dieze, die ten N. van deze straat loopt, was reeds in het begin der 16e eeuw grootendeels overwelfd, zooals blijkt uit eene Bossche Schepenakte van 4 Mart 1501 (Reg. n°. 96 f. 141), waarbij Jan Symonszn. Bacx als man Heylwich, dochter van Wouter Janszn. van den Hove, aan Dirck, zoon van Mathijs van Dinther, barbitonsor, verkoopt: pontem
| 155 |
lapideam, sitam in Buscoducis juxta vicum, dictum Onse Vrouwenpoert, super aqua ibidem fluente, quis vicus tendet a vico Vuchtense versus locum dictum die Zyle, necnon quoddam penu ultra dictam aquam ibidem fluentem, existens simul cum domibus ac edificiis super dicto ponte et penu existentibus inter hereditatem olim Christiani, filii quondam Baudewini dicti Janszn. van den Molengrave cum ejus heredibus et communem aquam seu communem gradum aquatilem ex uno et inter hereditatem Boudewini dicti Johannissoen, pistoris, ex alio. Dit huis werd in 1512, als wanneer het gezegd werd te zijn huis, erf en steenen brug, genaamd In den Os, staande aan de Zyle bij het Wild Varken, door Jan van den Wande gekocht van de erven van Wouter Koyten. (Reg. n°. 110 f. 162). Op dezelfde plaats, waar dit huis stond, woont thans nog een barbitonsor! De tweede der gezegde straten heette oudtijds Achter het Oud-Raadhuis, volgens van Heurn ook wel Jericho naar de vele Joden, die in de Middeleeuwen in deze straat woonden. Den naam van Achter het Oad-Raadhuis had zij blijkbaar gekregen, omdat zij achter het Oud-Raadhuis liep. Over de plaats waar dit gebouw stond schreef van Heurn in zijne Beschryving het volgende: „al vroeg werd er (in den Bosch) een Raadhuis getimmerd; waar dit gestaan hebbe, kan ik niet melden; in verscheidene stadsregisters word van het Oud Raadhuis gewaagd. Volgens van Oudenhoven Beschryvinge der stad 's Hertogenbossche blz. 14 zoude het niet ver van stads toenmalige vesten gestaan hebben, omdat die schryver verhaald, dat de overblijfsels der oude stadsmuren in zijnen tijd onder anderen achter het Oude Raadhuis nog te zien waren; toen (bij het leven van Van Oudenhoven n.l.) stond er een stadhuis op dezelve plaats, daar het tegenwoordige staat, gevolglijk bedoeld hy een andere plaats dan die van dit stadhuis. Het kan ook niet zijn, dat dit Oude Raadhuis in den geweldigen brand des jaars 1463 afgebrand zy, omdat ik in verscheidene stadspapieren lang naar deezen tijd geschreeven
| 156 |
vinde, dat 's Lands plakkaaten en andere afkondigingen mede aan het Oude Raadhuis aangeplakt werden en dat hetzelve tot een stadsturfschuur gebruikt werd. Het is moeielijk dit huis te ontdekken.” Volgens van Oudenhoven l.c. werd in den Bosch eerst een raadhuis gebouwd, het welcke, zoo schreef hij, noch genoemt is het oude Raedthuis en daarna aan de Zuidzijde der Markt 's Heerenhuys, het stadhuis n.l.; hij maakte alzoo onderscheid tusschen het raadhuis en het stadhuis 1). Ik acht het niet onwaarschijnlijk, dat in het eerste gebouw de Raden en in het ander de Schepenen en Gezworenen der stad vergaderden 2).
Blijkens Prosper Cuypers l.c. blz. 41 werd al in 1566 gezegd Raadhuis het oude raadhuis genoemd, daar hij toch t.a.p. vermeldt, dat in dat jaar in dat alde raethuys al dat metaelwerck der Bossche St. Janskerk geborgen werd om het tegen de Beeldstormers te vrijwaren. Volgens R.A. van Zuylen Stadsrekeningen I p. 168 werd het reeds in 1552/53 zoo geheeten, want toen werd betaald voor 't grave onder de brugge (over den stroem der diesen) voer d' ouwe raethuys.
Blijkens deze laatste aanhaling moet, vermits met de brugge kennelijk bedoeld is de Autfoirtsche brug, het oude raadhuis gestaan hebben ter plaatse, waar thans het gebouw van het Kantongerecht en het Kantoor voor den waarborg van gouden en zilverwerken staan. De juistheid dezer opvatting wordt bevestigd door eene Bossche Schepenakte van 21 Augustus 1631, omdat daarin gezegd wordt, dat het huis In den Wolf (thans genummerd Achter het Stadhuis 8) staat Achter het Stadhuys tegenover het Out Raedthuys. Volgens den plattegrond van den Bosch van 1566, welke is afgedrukt achter het reeds dikwerf aangehaald werk van Prosp. Cuypers en de oudst bekende van die stad is, immers die, welke voorkomt
| 157 |
in het werk van C.H. Peters, de Nederl. Stedenbouw p. 35, is niets anders dan eene valschheid van eenen Martin Wegenaer, die omstreeks het jaar 1900 te Rosmalen overleed, besloeg het Oud-Raadhuis den geheelen hoek tusschen de binnenplaats van het Stadhuis en de Ridderstraat. Aan den hoek van de straten, genaamd Achter het Wild Varken en Achter het Stadhuis, staat het huis, genaamd het Wild Varken, waaraan, als gezegd, eerstgemelde straat haren naam ontleent. In dat huis woonde blijkens Taxandria VIII p. 253 in 1443 de notaris Jan Pels; in April 1518 (Reg. no. 116 f. 136) werd dit huis omschreven als: domus et area ac camera, sibi mutuo lateraliter sub uno tecto adjacentes, dictae commnniter Int Wilt Vereken, sitae in Buscoducis ad locum die Zyle supra conum ejusdem vici ex uno et inter hereditatem Petri die Metser, door Ghisela, dochter van Jan Henrickszn, die het bij gerechtelijke uitwinning gekocht had, verkocht aan Stephanus Lambertszn. van Culenborch; diens erfgenamen, zijnde: Melis, zoon van Steven, den zoon van Amelis Cuijck en Margaretha, dochter van Willem van Herenthals; Beatrix, dochter van Lambert van Culenborch, c.s., verkochten het 8 Januari 1562 (Reg. no. 207 f. 405 vso) aan Jan, zoon van Willem Sanderszn. van St. Oedenrode; in 1618 werd het gezegd te zijn een steenen huis, genaamd het Wilt Vercken; in 1637 de Drie Schabellen, eertijds het Wild Varken geheeten, doch kort daarna weder het Wild Varken (Reg. no. 476 f. 46 vso); thans is het, als reeds gezegd, het café Limburgia genaamd.
| 158 |
Noten | |
1. | Dit wordt ook gedaan door Dr. G. F. Xav. Smits in het Bulletin van den Ned. Oudheidk. Bond 1908 p. 215. |
2. | ld. Dr. C.F.Xav. Smits t.a.p. |
2002 |
Hans L. JanssenMunitiedepot van natuurstenen kogels. Unieke vondst Achter het StadhuisBossche Bladen 4 (2002) 127-128 |
1865 | J.P.H. van Liempt (winkelier in koloniale waren) - P.J. Verschueren (stadsbode en torenwachter, hoofdagent van een begrafenisfonds) |
1875 | J. Finkensieber (klerk) - J.P.H. van Liempt (winkel. in kolonialew.) - W.A. van Osch (partikulier) |
1908 | C. van Hofwegen (besteller van Gend en Loos) |
1910 | wed. M. Bettonvielle - Chr. A. de Graauw (timmerman) |
1919 | M. Heeren (schoenmaker-winkelier) - E. Voets (bakker) |
1923 | Louise M. Blommers (kantoorbediende) |
1928 | J.H.M. Vollaers |
1943 | M. van der Werff (zeilmaker en aanverwante artikelen) |
1865 | W.A. van Osch (vleeschhouwer) |
1881 | wed. A. Hendriks (vleeschhouwerij) |
1908 | M. van Schijndel (schoenenmagazijn) |
1910 | Firma M. van Schijndel (schoenenmagazijn) |
1928 | C.H. Bont - M. Heeren |
1943 | C.H. de Bont (schoenmaker) - fa. M. Heeren (schoenhandel, schoenmakerij) |
1960 | fa. M. Heeren (schoenhandel, schoenmakerij) |
1865 | wed. Boere (baker) - C. de Weert (winkelier) |
1875 | J.W. Lautenslager (winkel. in suikergoed) - L. Suijskens (partikuliere) |
1881 | J.W. Lautenslager (winkelier in suikergoed) |
1910 | H. van der Linden - C.P. Zegers (sigarenmagazijn, handel in koffie en thee) |
1919 | Jos. Brasjenningen - W.P.J.Fr. Thoen-van Gestel (rund- en varkensslager) |
1928 | A.H. Lambooij |
1943 | A.H. Lambooij (barbier) - M.A.A. Lambooij (kapper) - M.A.A. Lambooij (kapper) |
1881 | firma J. Heuvelmans (fabriekant in gouden en zilverenwerken) |
1908 | L.W. Bakker (aman. H.B. School, instrumenth. elect. opt.) |
1910 | L.W. Bakker (aman. H.B. School, instrumenth. elect.) |
1919 | L.W. Bakker (aman. H.B. School, instrumentm. electr.) |
1923 | Leendert W. Bakker (amanuenius gymnasium) |
1928 | L.W. Bakker |
1943 | W. Heesakkers (kellner) - L.J. Rust (los werkman) |
1865 | J.H. Preij (kostschoolhouder) |
1875 | J. van der Heijden (spekslager) - firma J. Heuvelmans (fabriekant in gouden- en zilveren werken) - J.H. Preij (kostschoolhouder) - wed. J.A.A. Schoonens (partikulier) |
1881 | L. Preij (kostschoolhouder) |
1908 | A. v.d. Heijden-Bijmans (export-veehandel) |
1900 | bouwjaar |
1910 | A. van der Heijden-Bijmans (exporthandel) |
1919 | Firma A. v.d. Heijden-Hijmans (vleesch-exporth.) |
1928 | J.M. v.d. Heijden - wed. A. van der Heijden |
1991 | M. Kops (grand café Hemingway) |
2006 | Philip Burlet (eetcafé Het Groote Genoegen) |
1865 | L.L.J. Kleijn (boekhouder) |
1875 | L. Veneman (bouwmeester) |
1881 | J. van Calmphout (partikulier) |
1908 | wed. A. Snijders-Beuming |
1900 | bouwjaar |
1910 | S. Spiero (musicus) |
1919 | wed. G.P.A. Brok |
1923 | Lion van Dam (koopman) |
1928 | wed. Chr. J. van Alphen |
1943 | Zuid Ned. Afval-Producten Mij N.V. |
1865 | I.F. van Liempt (particulier) |
1875 | H. Nijman (borstelfabriekant) |
1881 | H. Nijman (borstelfabriekant) |
1908 | E.E. Cohen (agentuur en commissiehandel) |
1910 | E.E. Cohen (agenturen en commissiehandel) |
1919 | E.E. Cohen (agenturen en commissiehandel) - H. v.d. Cohen |
1923 | Elias E. Cohen (handelsagent in schoenfornituren) - Henri Cohen (handelsagent in schoenfornituren) |
1928 | E.E. Cohen - H. Cohen |
1943 | P.H. Battings (fröbe-onderwijzeres) - H.F. Otte (koopman) - W. Tietz (steno-typiste) - Zuid Ned. Afval-Producten Mij N.V. |
1865 | J.A.A. Schoonens (boekdrukker en boekhandelaar) - M. Steenbergen (mr. kleedermaker) |
1875 | H. Heijnsbergen (winkelier in komeneischwaren) - H.A.A. Mosmans (winkelier parfumerien) - T.M. Poierre (schatter in de bank van leening) |
1881 | H.A.A. Mosmans (handel in muziekwerken en parfumerien) - wed. J.A.A. Schoonens (partikuliere) |
1908 | J.H. Leusen-Vogels (boekhandel) - Jos. Mulder (stoffeerder) |
1910 | J.H. Leusen-Vogels (boekhandel) |
1919 | Gerard Dirks - fa. W.C. & J. van Litsenburg (Zuid-Nederl. Metaalgraveerinrichting en Stempelfabriek) - Vogels J.H. (firma Schoones Boekhandel) |
1928 | A.S. van Keijzerswaard - P.J.L. v.d. Ven |
1943 | H. Vermeulen (kleermaker) |
1991 | mevr. L.M.H. Hoofd (tea-room Winnie's) |
19?? | ? (café-restaurant Het Genot) |
1865 | P.H. van Liempt (partikulier) - H.J. Steenbergen (bode bij het provinciaal bestuur) - P.H. Steenbergen (mr. horologiemaker) |
1881 | A.H.C. Kip (klerk bij den burgerlijken stand en agent de dordrechtsche levensverzekering maatschappij, en der verzekeringsocieteit de Amstel gevestigd te Amsterdam, slijter in sigaren en likeuren) |
1908 | A. Kip (handel in wijnen en gedistilleerd) - M.H. Termeulen (apoth. assistente) |
1910 | A. Kip (handel in wijnen en gedistilleerd) |
1919 | P.C.M. v.d. Elst (rijksambtenaar) - F.A.W. Willems - J.F.M. Willems (slijter) |
1928 | J.J. de Bruin - Firma F. Willems |
1943 | wed. A.P.W. de Bruin-de Ridder (handelaarster in gedistil.) |
1979 | Moors |
1865 | T. van Heijst (winkelier) |
1875 | J. van der Heijden (mr. schoenm. en spekslag.) |
1881 | A. van der Heijden (telegrafist) |
1908 | J.G.D. de Goede (slager) |
1910 | J.G.D. de Goede (slager) - A. van der Heijden |
1919 | H. Kuijpers (slager) |
1928 | A. v.d. Heijden - H. Kuijpers |
1943 | J.J. Kuijpers (slager) |
1865 | A. Henskens (tapper en bode bij het prov. genootschap van kunsten en wetenschappen) - S.A. Waalwijk (koopman in manufacturen) |
1875 | J. Kipping (tapper) - N.A. Waalwijk (koopman in manufactur.) |
1881 | J.M. Burgerhof (tapper) |
1908 | P. Rabou (slijter, filiaal van Stokkum) |
1910 | P. Rabou (slijter, filiaal van Stokkum) |
1919 | L.J. van Stokkum (in gedistilleerd) |
1928 | H.M. van Stokkum - L.J. van Stokkum |
1943 | A.J. van Stiphout |
1908 | H. Polling |
1910 | wed. H. Polling |
1919 | wed. H.A. Bettonvielle (naaister) |
1943 | W.C. Bechtold (winkelier) |
1865 | M. van Osch (koffijhuishouder) - C. Verhasselt (particulier) |
1875 | wed. A.J. Verschuren (particuliere) |
1881 | P.P.F. Smolders (koffiehuis en restauratieh.) |
1908 | M.L. Langenhuisen (café-restaurant) |
1910 | F.A.W. Willems (café-restaurant) |
1919 | wed. P. Weijmar - F.A.W. Willems (café-restaurant Place Roijal) |
1928 | Plaats Royal - L.C.A. Willems |
1943 | N.V. P. van Hoeckel en Co's Im- en Exporthandel (fruithandel) |
1881 | dr. A. Rutgers (leeraar gymnasium) |
1908 | E. van Dun-van Erp (banketbakker) - Th. Huisman (fotograafbediende) - P. v.d. Tol |
1910 | wed. E. van Dun - J. van Duren (telegrafiste) - Th. Huisman (fotograaf) - P. Schellekens (meesterknecht) - H. Visser (naaister) |
1919 | C. Groeneweg (mr. kuiper) - P. v.d. Pas (kellner) |
1928 | B.H. van Dorst - L.C.A. Willems |
1943 | A.P.C. Hendrix-Tijbosch - H.J.A. Tijbosch |
1865 | D. Gloudemans (tapper) |
1875 | D. Gloudemans (tapper) - wed. P.B. Verhulst (partikulier) |
1881 | D. Gloudemans (tapper) |
1908 | J. van der Zande (café-restaurant) |
1910 | J. van de Grindt (telegrafist S.S.) - wed. J. van der Zande (caféhoudster) |
1919 | Centraal Telefoon-Bureau |
1928 | Telefoonbureau |
1943 | E. Brinckman (pedicure) |
1865 | J.H. van Ham (mr. kleedermaker) |
1875 | J.H. van Ham (mr. kleermaker) |
1881 | Alph. Keijzer (winkel in manufacturen) |
1908 | G.J.M. de Laat (decoratieschilder) - wed. J.J. Theunissen-van Wijlick |
1910 | S. Spruijt (kapper) - wed. J.J. Theunissen-van Wijlick |
1919 | M. van Delft (coiffeur) |
1923 | Martinus van Delft (barbier) - Martinus van Delft (zonder) - Antonius J. van Engelen (timmerman) - Jacobus A. van Engelen (electricien) |
1928 | M. van Delft - Th.A. Overman |
1943 | J.W. van Oort (hulpbesteller P.T.T.) - J.J. Peltzer (damescoiffeur) |
1865 | W. van Goch (winkelier) |
1875 | J. Klasens (buitengew. beambte bij de prov. griffie) - P.H. Steenbergen (mr. horlogiemaker) |
1881 | F.J.J. Sisoo (mr. horlogiemaker) |
1908 | J. Koster (ambtenaar aan de gevangenis) - M. Lax (mineraalwaterfabrikant, bierbott.) |
1910 | H. Delsing (magazijnsbediende) - M. Lax (mineraalwaterfabrikant, bierbot.) |
1919 | H.J. v.d. Laar (kantoorbediende) - wed. M. Lax |
1865 | B.A. van Beckum (tapper) |
1875 | B.A. van Beckum (tapper) |
1881 | B.A. van Beckum (tapper) - W.M. van Beckum (mr. timmerman) |
1894 | P.J.H. Eckmans (koffiehuishouder) |
1908 | H. Vastenburg (Maastrichtsch bierhuis) |
1910 | J.M.H. Linders (caféhouder) |
1928 | Limburgia - F. Schrover - L. van Welij |
1943 | H.H. Kreemer (werkmeester) - Limburgia (café's restaurants, hotels) |
2005 | ? (stadscafé Konincks) |
20?? | Café Int Wilt Vercken |
1908 | B. de Winter (koopman) |
1910 | B. de Winter (magazijn van manufacturen) |
1919 | W. Janssen (boekhouder) - Chr. en M. Reijkersz |
1923 | Johannes J.V.C. Gielisse (goudsmid) |
1928 | J.J.V.S. Gielisse - mej. C.M. Reijkersz - F. Verhage |
1865 | mr. A.B.H. van Rijckevorsel (advokaat, commies ter provinciale griffie van Noordbrabant) |
1881 | H. Heijnsbergen (winkel. in kruideniersw.) |
1865 | H.D. Heijmans (mr. schoenmaker) - wed. S. Kloeten (winkelierster) |
1881 | A.H. Lambooij (barbier) |
1875 | wed. W. van der Hagen (tapster) |
1881 | wed. M. Claassens (mr. broodbakker) |
1892 | H. Diependaal (vleeshouwer) |
1908 | Kantoor Ingenieur-architect der gemeente |
1910 | Kantoor Ingenieur-architect der gemeente |
1919 | Kantoor der gemeentewerken |
1928 | Politievakschool |
1865 | A. Christiaans (muzijkonderwijzer, organist en verhuurder van piano's) |
1875 | A. Christiaans (muziekonderwijzer, organist en verhuurder van piano's) |
1881 | A. Christiaans (muziek-onderwijzer, organist en verhuurder van piano's) |
1881 | J.P. Schlusen (telegrafist) |
1908 | H. van Delft (coiffeur) - M. van Delft (schoenmaker) |
1910 | H. van Delft (coiffeur) - M. van Delft (schoenmaker) |
1919 | Jac.F. Slegers (rijwielhandel) |
1928 | wed. B. Brands |
1865 | F, Krijnen (mr. huisschilder) |
1875 | wed. M. van Osch (partikuliere) - L.F. Schiebergen (adjunct-commies van den burgerlijken stand) - E. Schiebergen-Crefceoeur (in modes) - F.A.R. Woltering (1e onderwijzer aan 's rijks kweekschool voor onderwijzers) |
1881 | A.J.B. Lambermont (mr. kleerm. en winkel) |
1908 | C.W. v.d. Donk (bakker) |
1910 | C. van der Donk (volksgaarkeuken) |
1919 | P. van Boven (arbeider) - H. van Engelen - A. van Uden (schilder) |
1923 | Hubertus van Engelen (zonder) |
1928 | H. van Engelen - J. van de Liefvoort |
1865 | W. Klaassen (winkelier) |
1875 | W.J. Klaassen (mr. timmerman en winkel. in kolonialew.) |
1881 | W. Klaassen (mr. timmerman en winkelier) |
1908 | J. Boumans (caféhouder) |
1910 | J. Boumans (caféhouder, koopman) |
1919 | G. Jansen (sigarenmaker) |
1923 | Antonius F.L. van Esch (loopknecht) |
1943 | H.H.A. Paanakker (bankbeambte) |
1865 | wed. J.M. v.d. Akker (winkel in schoenen enz.) - S. van der Mark (graveur) |
1875 | C.N. van der Mark (graveur) - H. van der Mark (klerk) - H. Vennix (lederhandelaar) |
1881 | H. Venix (lederhandelaar) |
1908 | M. de Bekker (metselaar) - A.H. Lambooij (coiffeur) |
1910 | A.H. Lambooij (coiffeur) |
1919 | A.H. Lambooij (kapper) |
1910 | M. de Bekker (metselaar) |
1919 | A.H. Lambooij (kapper) |
1865 | J.H. Bosch (klerk) - M. van Wordragen (winkelier in steenkolen) |
1875 | N. van Meer (mr. broodbakker) - M. van Wordragen (huisknecht) |
1881 | M. van Wordragen (partikulier) |
1908 | P. van den Braak (kleermaker) - W. van Eerd (slager) - W. van der Lee (loodgieter) |
1910 | W. van Eerd (slager) |
1919 | B. Brands (mr. schilder) |
1923 | Bernardus Brands (huisschilder) |
1943 | D. v.d. Steenhoven (tuinman) |
1919 | wed. A. Cornelissen - W. Scheelte - J. de Wit (arbeider) |
1923 | Wilhelmus Cornelissen (arbeider) |
1875 | P.H. van den Dungen (mr. schoenmaker) |
1908 | wed. E. Eeuwenstein (werkvrouw) - G. van Oldenbeek (winkelierster) |
1910 | wed. E. Eeuwenstein (werkvrouw) - G. van Oldenbeek (winkelierster) |
1919 | G. van Oldenbeek (particuliere) - W. Oosterwaal (tailleuse) |
1865 | G. van den Berg (slijter in steenkolen) |
1875 | C. van den Oldenbeek (heetw. en steenkolenverkoop) |
1881 | C. v.d. Oldenbeek (heetwater en steenkolenverkoper) |
1943 | H.W. van de Berselaar (monteur) |
1908 | Kantongerecht |
1910 | Kantongerecht |
1919 | Kantongerecht |
1928 | Stedelijke muziekschool |
1908 | Kantoor van den waarborg van gouden en zilveren werken |
1910 | Kantoor van den waarborg van gouden en zilveren werken |
1919 | Kantoor van den waarborg van gouden en zilveren werken |
1928 | Kantoor Gem. Ontvanger |
1943 | C. Emons (concierge-bode ter secretarie) - A.J.L. Gevers (ass. electro-techn. opz. P.N.E.M.) |
1908 | J.W. van Ommen (timmerman) |
1910 | J.W. en A.C. van Ommen (timmerlieden) |
1919 | M.M. van Zutphen (pettenfabrikant) |
1943 | J.P.M.E. Dankers (winkelier) |
5211 HM 1..21 5211 HN 2..36
1906 : 1351..1364 (Mosmans: Noord) 1906 : 1442..1457 (Mosmans: Zuid) 1909 : rechts 1..27, links 2..36 1995 : rechts 1..19, links 2..36 (Huisnummerkaart H17) 2004 : 1..21, 2..36 (postcodes)
No 26 Wijk E (komend van de Ridderstraat) | ||||||
Achter het Stadhuis | ||||||
403 | - | - | - | - | - | - |
404 | - | - | - | - | - | - |
405 | - | - | - | - | - | - |
406 | - | - | - | - | - | - |
407 | 2 | Kok, Martinus | Kleermakersknecht | 52 | Rooms | Den Bosch |
408 | 6 | Niesden, Gerardus | Substituutkorenmeter | 33 | Rooms | Sluis (Vlaanderen) |
409 | - | - | - | - | - | - |
410 | 6 | Dirks, Renier | Voermansknecht | 36 | Rooms | Den Bosch |
411 | 3 | Bunck, Margaretha | Arbeidster | 50 | Gereformeerd | Nijmegen |
412 | 2 | Siemons, Catherina | - | 76 | Rooms | Mons |
413 | 4 | Wolfsbergen, Gerardus van | Opziender der stadslantaarns | 63 | Rooms | Den Bosch |
414 | 10 | Schimmel, Nicolaas | Schoenmaker | 33 | Rooms | Den Bosch |
415 | 4 | Osch, Maria Theresia van | - | 35 | Rooms | Antwerpen |
No 27 Wijk E | ||||||
416 | - | - | - | - | - | - |
417 | - | - | - | - | - | - |
418 | - | - | - | - | - | - |
419 | - | - | - | - | - | - |
420 | - | - | - | - | - | - |
421 | 2 | Lamboog, Cornelia | Kinderschool | 56 | Rooms | Den Bosch |
422 | 4 | Valkenburg, Bernardus | Dijkgraaf | 56 | Rooms | Den Bosch |
423 | - | - | - | - | - | - |
424 | - | - | - | - | - | - |
425 | 3 | Gloudemans, Petrus | Tapper | 37 | Rooms | Orthen |
426 | 8 | Krijne, Franciscus | Verver | 23 | Rooms | Den Bosch |
427 | 4 | Steenbergen, Josephus | Kleermaker | 73 | Rooms | Vught |
428 | 5 | Schoonens, Mathijs | Commissionair | 29 | Rooms | Den Bosch |
429 | 3 | Janssen, Michael | Koffiehuishouder | 32 | Rooms | Geulle |
430 | 7 | Riel, Adrianus van | Timmerman | 56 | Rooms | Tilburg |
431 | 5 | Osch, Arnoldus van | Voerman | 74 | Rooms | Den Bosch |
432 | 4 | Bijvoet, Hendrik Antonv | Notaris | 32 | Rooms | Geertruidenberg |
433 | 6 | Osch, Joannes | Voermansknecht | 38 | Rooms | Antwerpen |
434 | 8 | Portier, Jacoba | - | 85 | Rooms | Vlijmen |
435 | - | - | - | - | - | - |
436 | 9 | Kusters, Maria | Water- en vuurverkoopster | 49 | Rooms | St. Antonis |
437 | - | - | - | - | - | - |
438 | - | - | - | - | - | - |
439 | 2 | Terwijn, Wilhelmus | Korenmeter | 54 | Rooms | Fort Isabel |
440 | 6 | Steenbergen, Hubertus | Kleermaker | 39 | Rooms | Den Bosch |
441 | 5 | Bommel, Elisabeth van | - | 61 | Rooms | Leijden |
442 | - | - | - | - | - | - |
443 | 11 | Willebois, Petrus Josephus de | Med. Doctor | 54 | Rooms | Dep. du Nord Boezeghem |
444 | 1 | Suys, Arnout | Fabrikant | 34 | Rooms | Oisterwijk |
445 | 8 | Hulskamp, Hendrik | Onderwijzer | 27 | Rooms | Den Bosch |
446 | 8 | Ven, Leendert Cornelis van de | Notaris | 52 | Gereformeerd | Den Bosch |
447 | 5 | Moleschott, Johannes Franciscus | Med. Doctor | 29 | Rooms | Leiden |
Wolvenhoek |
C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 14
Henk Henkes, Van den Raethuys tot Stadhuis (2016) 272-274
F.L. Jansen, Kledinghandel in transitie LXXXVIII (1991) 106, 365, 374
Kees Spierings, Wij waren nog stadje (1966) XIX
H.J. Zomerdijk, Het muziekleven in Noord-Brabant 1770-1850 LI (1981) 155, 265